Orta Vadeli Program (OVP) merkezi yönetimin bütçe hazırlık sürecini başlatan önemli bir politika belgesidir. Temel makroekonomik hedefler, politikalar ve öncelikli reform alanlarına yönelik düzenlemeleri içeren 2024-2026 dönemine ilişkin OVP, 6 Eylül 2023 tarihinde açıklanmıştır. OVP’de “Yeşil Dönüşüm” konusu; 

i. “Temel Amaçlar” başlığında,

ii. “Makroekonomik Hedefler ve Politikalar” arasında,

iii. “Yeşil Dönüşüm” başlığında, “Politika ve Tedbirler” kapsamında, ele alınmıştır. Bunlara ilişkin detaylar EK’li Not’ta özetlenmiştir. 

OVP’de takvime bağlanan öncelikli reform alanlarına yönelik düzenlemeler, yeşil ve dijital dönüşüm ile ilgili işlemler ve belirlenen takvim incelendiğinde, dikkat çeken bazı hususlar şu şekildedir;

Büyüme ve ticaret perspektifinden; “Sanayide yerli üretim ve ürün bazlı teknolojik dönüşüm kapsamında, dijital ve yeşil dönüşüm ile ilgili, ithalata bağımlılığı azaltmaya ve arz güvenliğini temin etmeye yönelik ulusal kritik hammaddeler stratejisinin hazırlanması (2024, 2. çeyrek)” 

Yeşil ve dijital dönüşüm perspektifinden;

1. İklim Değişikliği Mevzuatı, Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizmasına (SKDM) uyum kapsamında, “yeşil dönüşümün ve 2053 net sıfır emisyon hedefinin gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesi için sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyuma yönelik olarak, iklim değişikliğiyle mücadeleye ilişkin planlama ve uygulama araçlarının düzenlenmesi (2024, 1. çeyrek (sürekli))”, 
2. Yeşil taksonomi ve sürdürülebilir finansman kapsamında, “uluslararası sınıflama sistemi ile uyumlu ve Türkiye’nin ihtiyaçlarını gözeten Ulusal Yeşil Taksonomi sisteminin oluşturulması, sürdürülebilir finans konusundaki kurumsal kapasitenin artırılması, yeşil finansman ekosisteminin geliştirilmesi, bankaların iklime bağlantılı finansal risklerinin analizine ve çevresel hedeflere olan katkılarının ölçülmesine ilişkin mevzuat altyapısının oluşturulması, çevresel-sosyal-yönetsel kriterler çerçevesinde yenilikçi ve sürdürülebilir finansman araçlarının geliştirilmesi  ve yatırımların finansman ihtiyaçlarının karşılanması (2025, 1. çeyrek (sürekli))”, 
3. Yerli enerji kaynakları kapsamında, “Türkiye’nin ısı potansiyelinin değerlendirilmesi ve atık ısının kullanılabilmesi için ısı arzına yönelik mevzuat düzenlemesinin yapılması (2024, 2. çeyrek)”, öngörülmüştür. 

OVP’de yer verilen, yeşil dönüşümü ilgilendiren düzenlemeler makine imalat sektörünü yakından ilgilendirmektedir. “Mundus Plus” markası altında yürüttüğü çalışmalarla ülke ekonomisinin ve makine sanayinin gelişimine ve dönüşümüne katkı sunmayı, sürdürülebilir değer zincirine sahip olmayı ve rekabet gücünü artırmayı hedefleyen Makine İhracatçıları Birliği, sorumluluklarının bilinciyle “Yeşil Dönüşümü” ilgilendiren tüm gelişmeleri yakından takip etmektedir. 

EK:

OVP 2024-2026 ve Yeşil Dönüşüm: 

2024-2026 dönemine ilişkin temel makroekonomik hedefleri, politikaları ve öncelikli reform alanlarına yönelik düzenlemeleri içeren OVP’de yer verilen, “Yeşil Dönüşüm”ü ilgilendiren düzenlemeler üç başlık altında aşağıda özetlenmiştir. 

i. Yeşil dönüşüm konusu, “Temel Amaçlar” başlığında; 

1. “ihracatın teknoloji kompozisyonun iyileştirilmesi”,
2. “özellikle enerji, sanayi, ulaştırma ve tarım sektörlerinde bütünleşik ve çevre dostu politikalar benimsenerek sürdürülebilir, düşük emisyonlu, yüksek teknolojiye dayalı üretim teknikleriyle Türkiye’nin uluslararası rekabetçi konumun güçlendirilmesi”, 
3. “kamu mali sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi” yaklaşımıyla ele alınmıştır. 

ii. Yeşil dönüşüm konusu; “Makroekonomik Hedefler ve Politikalar” başlığında büyüme, istihdam, ödemeler dengesi, finansal istikrar ve kamu maliyesi perspektifiyle, izlenecek “Politika ve Tedbirler” kapsamında ele alınmıştır. Buna göre;

1. Büyüme perpektifi:

• Sürdürülebilirlik potansiyeli taşıyan, rekabetçi kümelenme teşebbüslerinin daha etkili ve paydaş katılımcılığını özendirecek şekilde desteklenmesi, 
• Yapay zekâ, otonom sistemler, bulut bilişim ve büyük veri analitiği gibi dijital teknolojilerin yanı sıra yeşil teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması, idafelerine yer verilmiştir. 

2. ​İstihdam perspektifi:

• Yeşil ve dijital dönüşüm alanlarında meslek standartları ve yeterlilikler hazırlanacak, meslek standartlarında gerekli güncellemelerin yapılması, yeşil ve dijital yetkinlik açığının kapatılması, 
• Aktif işgücü programlarının, yeşil ve dijital dönüşümün gerektirdiği işlere yönelik işgücü uyumunun sağlanmasında ve yeni istihdam imkanlarının oluşturulmasında etkin şekilde uygulanması, 
• Dijital ve yeşil dönüşümle değişen işgücü piyasasına kadınların tam, eşit, güvenceli ve etkin katılımlarının sağlanması, 
• Adil geçiş sürecinin gerçekleştirilmesine yönelik, yeşil dönüşümden etkilenebilecek bölge ve meslek gruplarında istihdam edilenlerin ihtiyaç analizinin yapılması, konularına yer verilmiştir.

3. Ödemeler dengesi perspektifi:

• Dijital ve yeşil dönüşüm kapsamında, ithalata bağımlılığı azaltmaya ve arz güvenliğini temin etmeye yönelik ulusal kritik hammaddeler stratejisinin hazırlanması, 
• Mevcut ve yeni kurulacak serbest bölgeler ile organize sanayi bölgelerinde yenilenebilir enerji kullanımın yaygınlaştırılması, yeşil ve döngüsel ekonomiye katkının artırılması, yüksek teknoloji alanlarında doğrudan yabancı yatırımların bölgeye çekilmesini sağlayacak düzenlemelerin hayata geçirilmesi, 
• Eximbank desteklerinin yüksek teknolojili ve katma değerli ihracatın finansmanında yeşil ve dijital dönüşüm öncelikli olarak kullandırılması, 
• Karbon fiyatlandırma mekanizmasının sektörler üzerinde yaratacağı ilave maliyetlere yönelik ihracatın finansmanında kullanılan araçların çeşitlendirilmesi ve etkinleştirilmesi, ifadelerine yer verilmiştir. 

4.Finansal istikrar ve kamu maliyesi perspektifi: 

• Çevresel, Sosyal ve Yönetişimsel (ÇSY) kriterlere yönelik farkındalığın artırılması, yeşil finans alanında yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, 
• Kamu ihale mevzuatının uluslararası norm ve standartlara uyumlu olacak şekilde, dijitalleşmeyi, yenilikçiliği ve sürdürülebilirliği destekleyen satın alma yaklaşımıyla güncellenmesi ve sektörel kamu alımları düzenlemesinin hayata geçirilmesi, ifadelerine yer verilmiştir. 

iii. OVP’de kapsamlı bir “Yeşil Dönüşüm” başlığına yer verilmiş, izlenecek “Politika ve Tedbirler” detaylandırılmıştır. Buna göre;

1. İklim değişikliğiyle ilgili uygulamaların bütüncül biçimde ele alındığı temel mevzuat hazırlığı tamamlanacak, 
2. Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) hukuki altyapısı AB’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına (SKDM) uyumlu bir yapıda geliştirilecek, geçiş döneminde mali yükümlülük aşamasına yönelik hazırlıklar yapılacak,
3. 2053 net sıfır karbon emisyon hedefi doğrultusunda, kalkınma planları ile uyumlu şekilde, uzun vadeli düşük emisyonlu kalkınma stratejisi hazırlanmasına yönelik çalışmalar yürütülecek,
4. Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında firmalara yönelik kaynak, süreç ve enerji verimliliği, dijitalleşme vb. konularda sektörel yol haritaları hazırlanacak, farkındalık artırma çalışmaları yürütülecek,
5. Başta AB olmak üzere ihracat pazarlarında rekabetçiliğin artırılması ve tedarik zincirlerinde Türkiye’nin konumunun yükseltilmesi amacıyla Yeşil Mutabakat Eylem Planı güncellenecek,
6. İklim değişikliği ile mücadele hedefleri doğrultusunda, sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve fiyatlandırılması için altyapı oluşturulacak,
7. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ve 2053 net sıfır emisyon hedefi kapsamında enerji dönüşümünü destekleyen enerji depolama, hidrojen ve karbon yakalama, kullanma ve depolama gibi teknolojiler ile mikro-şebeke yönetimi ve dijitalizasyonun geliştirilmesine yönelik Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri desteklenecek, 
8. AB’nin döngüsel ekonomi politikaları çerçevesinde hazırlıkları süren mevzuata uyum konusunda etki değerlendirmesi yapılacak; Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı hazırlanacak; sürdürülebilir üretim ve tüketim anlayışı çerçevesinde kaynak verimliliği, maddesel geri kazanım ve atık yönetimine öncelik verilecek; endüstriyel simbiyoz uygulamaları özendirilecek, 
9. Döngüsel ekonomi modelinin yaygınlaştırılması ve AB Yeşil Mutabakatı doğrultusunda, imalat sanayiinde eko-tasarım ve sürdürülebilir ürünlere ilişkin mevzuat takip edilerek karbon ayak izi ve diğer çevresel göstergelerin hesaplanması, izlenmesi için mevzuat geliştirilecek, ihtiyaç duyulan dijital altyapı desteklenecek, 
10. Sıfır atık uygulamaları yaygınlaştırılacak,
11. Geri kazanılmış ikincil ürüne ait standartlar belirlenerek teşvik ve yönlendirme sistemi geliştirilecek, mevzuat düzenlemeleri yapılacak,
12. Tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarının korunması, sürdürülebilir tüketim modeli kapsamında yenilenmiş ürün sisteminin yaygınlığı artırılacak,
13. Yeşil ve döngüsel ekonomiye geçiş sürecinin işgücü piyasalarına etkileri analiz edilecek, adil geçiş dikkate alınarak ortaya çıkacak yeni meslek grupları için işgücünün yetkinliği artırılacak,
14. Yeşil kamu alımları stratejileri geliştirilecek, yeşil dönüşümü destekleyen satın alma kriterleri belirlenecek,
15. Çevreye duyarlı çok modlu taşımacılık terminalleri oluşturulacak,
16. Yeşil liman uygulaması için teşvikler sağlanacak; çevreye zararlı makine ve ekipmanların kullanımı azaltılacak,
17. Elektrikli araçların yaygınlaştırılması amacıyla şarj istasyon ağı geliştirilecek, özellikle yerli elektrikli araçların kullanımı desteklenecek,
18. Yol yapım projelerinde gürültü seviyesi ve sera gazı emisyonu düşük teknolojiler ve malzemelerin kullanılması yaygınlaştırılacak,
19. Kentiçi ulaşımda düşük karbonlu sistemlere geçişi kolaylaştıracak, ulaşımın sürdürülebilirliğine yönelik projeler hayata geçirilecek,
20. Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) modeliyle yerli ürün kullanım şartı içerecek şekilde projeler geliştirilmeye devam edilecek,
21. Türkiye’nin ısı potansiyelinin değerlendirilmesi ve atık ısının kullanılabilmesi için ısı arzına yönelik mevzuat düzenlemesi yapılacak,
22. Yeni Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı hayata geçirilecek,
23. Kamu bina ve hizmetlerinde enerji verimliliği çalışmaları sürdürülerek enerji performans sözleşmelerinin daha yaygın kullanımı için gerekli teknik ve idari altyapı geliştirilecek,
24. Kamu, ticari ve konut amaçlı binalarda yüksek enerji performansını ve aynı zamanda belirli oranda yenilenebilir enerji kullanımını amaçlayan Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar (NSEB) yaklaşımı yaygınlaştırılacak,
25. Sürdürülebilir orman yönetimi çerçevesinde orman varlığı korunup genişletilerek yeni yutak alanların oluşturulmasına devam edilecek, elverişli arazilerde endüstriyel plantasyon faaliyetleri sürdürülecek,
26. İklim değişikliğine dayanıklı tarım uygulamaları ve yeni teknolojiler yaygınlaştırılarak toprak ve su kaynaklarının daha etkin kullanımı sağlanacak,
27. Yeşil dönüşüme yönelik finansman imkânları artırılacak, mevcut destek mekanizmaları gözden geçirilecek, sürdürülebilir finans konusundaki kurumsal kapasite artırılarak yeşil finansman ekosistemi geliştirilecek, 
28. AB taksonomisi başta olmak üzere uluslararası taksonomi örnekleriyle uyumlu ve Türkiye’nin ihtiyaçlarını gözeten Ulusal Yeşil Taksonomi oluşturulmasına yönelik mevzuat çalışmaları yapılacak,
29. Bankacılık sektörünün sürdürülebilir bankacılık uygulamalarına geçişinin hızlandırılması ve iklim değişikliği kaynaklı finansal risklerin yönetimi için düzenlemeler yapılacak,
30. Sermaye piyasalarında sürdürülebilirlik temelinde yeni düzenleme ve uygulamaların geliştirilmesiyle şirketlerin sürdürülebilirlik raporlama ilkeleri uluslararası standartlara uyumlu olarak güncellenecek; Çevresel, sosyal ve yönetişimsel raporlamalarına yönelik üçüncü taraf güvence ve doğrulama sisteminin kurulması ve bu kapsamdaki verilerin oluşturulacak sisteme entegrasyonu sağlanacak,
31. Çevresel, sosyal ve yönetişimsel kriterler çerçevesinde uluslararası finans piyasalarına katılım hızlandırılacak, yeşil dönüşüme yönelik yenilikçi ve sürdürülebilir finansman araçları geliştirilerek yatırımların finansman ihtiyaçları karşılanacak, ifadelerine yer verilmiştir.